bajki,

Zakochany kundel, czyli bajki swoistym znakiem czasu.

/filmweb.pl

Jedna z kultowych bajek mojego dzieciństwa. Pamiętam jak spędzałam wakacje u Babci i zabrała mnie do kina na polską wersję tego filmu puszczoną w Feminie w latach 90'. Wtedy nie wiedziałam, czemu powiedziała, że będzie czekała na mnie przy wyjściu. Dziś wiem, że jej skromna emerytura pozwoliła jej, jak to prawdziwej "matce polce", na zapłacenie jedynie za mój bilet, gdyż później nie miałaby środków na życie. Ta (i oczywiście nie tylko ta) bajka bardzo wpłynęła na mój rozwój emocjonalny i zawsze będzie mi przypominać o Babci, która zawsze potrafiła wyjąć ostatnie 10 zł z portfela dla swoich wnuczek.

Z racji zapewne "moonday" bądź ostatniej premiery "Pięknej i bestii" i rozmów na francuskim o "Kopciuszku" i innych księżniczkach, dopadła mnie nieodparta chęć obejrzenia tego arcydzieła. Oczywiście, że ogromnie się wzruszyłam i przeżyłam ją znów jak dziecko.

Jest to jedna z najpiękniejszych i wybitnie szowinistycznych bajek Disneya, i pomimo własnych sentymentów zastanawiam się, na ile rzeczywiście nadaje się ona do pokazywania jej współczesnym dzieciom bez słowa komentarza? Nigdy nie byłam wybitnie feministyczną osobą, wręcz uważam że mój facet jest większym feministą niż ja. Może dlatego że dopóki nie przekroczyłam drugiego progu dziesiętnego swego życia, nigdy nie czułam się specjalnie dyskryminowana, niemniej z każdym rokiem dostrzegam coraz więcej problemów na tym tle oraz moja świadomość różnych zjawisk rośnie.

Pytanie mogłoby brzmieć, a jaką krzywdę zrobiła Tobie ta bajka? Trudno winić pojedynczą bajkę za cokolwiek. Nawet powiedziałabym, że bardziej ukształtowała mnie Manga niż Disney, gdyż lata 90' były swoistym czasem boomu Mangi na polskim rynku (jak i wielu innych zagranicznych i "egzotycznych" rzeczy). Ale jeśli zsumujemy wszystkie bajki o księżniczkach i rycerzach i nawet tego nieszczęsnego kundla, to możnaby je winić za pewne skrzywienie obecnie dorosłych pokoleń, które w pewnym sensie nie mogą się odnaleźć balansując na cienkiej linii między tradycją, a nowoczesnością i stając przed dylematami jakich nasi rodzice nie mieli, gdyż ich życie, szczęśliwe czy nie, było ustrukturyzowane.

Co mnie tak boli po obejrzeniu bajki jako dorosły (a może i dojrzały) człowiek?
Wiadomo, bajka została zekranizowana w 55', więc nie można jej wiele zarzucić biorąc poprawkę na epokę (możliwe, że jak na tamte czasy była nawet dość wywrotowa i nowoczesna), niemniej jeśli planujecie ją zaserwować swoim dzieciom (choć na dzieciach się nie znam, ale intuicja mi podpowiada, żeby bić w dzwon), wydaje mi się, że nie można jej pozostawić bez komentarza, gdyż dzieci wchłoną ją podświadomie jak gąbka. 

Bajka ta opowiada o:
- mezaliansie międzyklasowym (kundel i rasowa suczka)
- usłużnej, lojalnej, grzecznej, dobrze wychowanej, niezbyt inteligentnej panience z dobrego domu (Lady), dumnej ze swojego pochodzenia, szczęśliwej ze swojego losu jaki by nie był, rodzącej mnóstwo potomstwa,
- niekonformistycznym, wolnym mężczyźnie skaczącym z kwiatka na kwiatek (bo może, w przeciwieństwie do kobiety) i balansującym na granicy prawa (Kundel i jego mnóstwo panienek, z których nawet nie chce się tłumaczyć, bo przecież "one nic nie znaczą")
- innych "bezklasowych" psach przedstawionych jako brudne i głupie (choć z pewną mądrością życiową),
- tym, że panienka, która pozwoliła sobie na "wolność" (nie dostosowała się do narzucanych jej nowych, jeszcze bardziej krępujących zasad) jest zhańbiona (kończy na łańcuchu) i potrzebuje mężczyzny, który zdejmie z niej tę hańbę - poślubi ją jak najszybciej (oferta ożenku od psich sąsiadów).

Wnioski, które zakodują się w podświadomości, np. dziecka:
- jeśli jestem dziewczynką: 
* mam być grzeczna, posłuszna i moje życie zależy od mężczyzn i "władców" (starszyzny, rodziny);
* mam akceptować potencjalnego absztyfikanta z całym dobrodziejstwem inwentarza i nie oczekiwać, że będzie wiódł prawe życie przed ślubem (ja mam być cnotliwa, ale facet nie musi);
* facet ma być macho, bohaterem i źródłem rozrywki, a kobieta uległą strażniczką ogniska domowego dostosowującą się do faceta;
* jak już pojawi się "mój kundel", to jeśli ma inne kobiety, to dla mnie "na pewno się zmieni, bo będzie kochał i będę tą wyjątkową suczką".

- jeśli jestem chłopcem: 
* mogę być tym kim jestem i kim chcę być, jeśli będę wystarczająco sprytny to wszystko ujdzie mi płazem i miarą mojego męstwa będzie unikanie kłopotów, mimo niekoniecznie postępowania zgodnie z społecznymi oczekiwaniami;
* mam prawo do przygód;
* mogę mieć bez liku panienek, ale ta jedyna ma być cnotliwa i mieć cechy jak wyżej;
* miłość prowadzi do "więzienia" i rezygnacji z dotychczasowego życia - kundel dostał obrożę, a twierdził, że obroże, rodziny, dzieci i posiadanie "pana" i domu to głupota i zło. W efekcie uczuć "dał się zniewolić".

Jak to się przekłada na życie?
"Kobiety" (a raczej dziewczynki, skoro niedojrzałe emocjonalnie) w nieskończoność czekają na swojego macho, mają wyidealizowane pojęcie o mężczyznach, liczą że bzyknięcie w klubowej toalecie to już "ta miłość" i że "on się dla mnie zmieni". Dają się oszukiwać, zdradzać, ... bić. Czasem romantycznie czekają na tego jedynego nawet wraz ze swoją cnotą, a potem mają lęki separacyjne (albo nawet syndrom rodziny alkoholowej, mimo że nikt nie jest alkoholikiem), jeśli "ten jedyny" okazuje się kompletną porażką. Myślą, że jak będą dobrze gotować i prać skarpety, to będzie kochał na zawsze. A potem zupa była za słona, a alimenty ściąga komornik. Nie pozwalają sobie na "męskie" zachowania, wolność, szaleństwo, wtłaczają się w kobiece role, porzucają naukę bądź karierę "dla niego". Biorą ślub w kościele mimo że są ateistkami, bo rodzina chciała i bo sukienka ładna.

A "mężczyźni" (a raczej chłopcy) myślą, że im wszystko wolno i uprzedmiotowiają kobiety, a związek to największe zło, bo wtedy trzeba zamienić wolność na "obrożę" i dostosowanie się do rodziny. Przy takich poglądach ginie idea partnerstwa, samorealizacji w związku, a rodzina jawi się jako "koniec życia". Lepiej być wiecznym Piotrusiem Panem.

Ja jako dziecko bardzo przeżyłam tę bajkę, choć ciężko ocenić mi jej wpływ na moje życie, nomen omen ówcześnie idące dość krętą drogą. Podejrzewam, że moje dzieci jak ją zobaczą - także ją przeżyją. Zabranianie lub ograniczanie dzieciom dostępu do tego typu bajek (przy czym ta wcale drastyczna czy "chamska" nie jest) nie jest według mnie dobrym rozwiązaniem, ale mądre rodzicielstwo i rozmawianie z dzieckiem na bieżąco jest konieczne. W zależności od wieku i poziomu świadomości dziecka warto z nim tę bajkę na świeżo po obejrzeniu omówić. Na pewno większości bajek z dzieciństwa już nie pamiętamy, poza emocjami, i sadzanie dziecka przed pozornie "bezpieczną bajką" dla świętego spokoju i czasu dla siebie może się okazać relatywnym błędem.